Kolka brzuszna jest przypuszczalnie wynikiem nagłych, przemijających kurczów jelit, spowodowanych różnymi czynnikami. Przypuszcza się, że bóle te u pewnego procentu dzieci są pochodzenia nerwowego i wynikają z chwiejności i nadwrażliwości układu wegetatywnego. Przemawia za tym często spotykana, jako cecha towarzysząca, skłonność do wymiotów, spastycznego zaparcia stolca, potliwość, bladość, podkrążone oczy itd. Inni upatrują ich główną przyczynę w błędach żywienia (przekarmianie węglowodanami i nadmierna ich fermentacja?) albo w uczuleniu przewodu pokarmowego na pewne substancje. W każdym przy-padku podejrzenia czynnościowego charakteru kolki brzusznej należy przede wszystkim wyłączyć możliwość zmian organicznych.

Objawy kliniczne rozwiniętego w pełni zespołu wymiotów acetonemicznych poprzedza często złe samopoczucie, rozdrażnienie, bóle głowy, brak łaknienia, obłożony język, zapach acetonu z ust. Wymioty zjawiają się nagle. Początkowo zawierają one treść pokarmową, później składają się ze śluzu z domieszką żółci, a nawet krwi. Dziecko odczuwa silne pragnienie, lecz każda próba przełknięcia kończy się wymiotami, które zresztą nawracają i bez związku z karmieniem. Stan podgorączkowy jest o wiele częstszy niż wysoka gorączka lub temperatura prawidłowa. Często dołączają się bóle głowy i zaparcie lub bóle brzucha. Brzuch jest zapadnięty, tkliwy na dotyk, obmacywaniem stwierdza się niekiedy przelewania. W miarę postępu choroby i pogłębiania się kwasicy i odwodnienia zjawia się głęboki oddech, szybkie i małe tętno, skóra i błony śluzowe stają się suche, gałki oczne zapadają się, niekiedy

Nazwą tą oznacza się kilka substancji o podobnym składzie chemicznym i działaniu, z których najbardziej czynny jest alfa-tokoferol. Jest on nierozpuszczalny w wodzie, rozpuszczalny w lipoidach, odporny na ogrzewanie, nieodporny na promienie pozafiołkowe. Występuje w kiełkach nasion i w roślinach (sałata) oraz w tkankach zwierzęcych. Wchłanianie w przewodzie pokarmowym zależy od zdolności trawienia tłuszczów.

W rozpoznaniu różnicowym powinniśmy brać pod uwagę szereg schorzeń, w których mogą wystąpić drgawki. Najczęstsze z nich są drgawki u—niemowląt wysoko gorączkujących jako odpowiednik dreszczy, drgawki w zapaleniu opon mózgowych, w urazie mózgu, w padaczce. W okresie noworodkowym szczególnie trudne jest różnicowanie między krwawieniem śródczaszkowym a bardzo rzadko spotykaną tężyczką noworodków (rozstrzyga jedynie badanie poziomu Ca). W wieku późniejszym podobne trudności mogą niekiedy wyłaniać się w różnicowaniu z padaczką i często dłuższe spostrzeganie dopiero naprowadza na właściwe rozpoznanie. Kurcz krtani należy różnicować z obecnością ciała obcego w drogach oddechowych, z wrodzonym świstem krtaniowym, z pseudokrupem i krupem błoniczym.

Kurcze garstkowo-stopowe są kurczami fonicznymi odpowiednich mięśni jak w objawie Trousseau lub Ibrahima-Lusta. Utrzymują się do kilku godzin, rzadko dłużej. Przytomność dziecka zachowana. Kurcz krtani występuje nagle, pod wpływem nagłych bodźców, płaczu, przestrachu. Napady mogą powtarzać się kilkakrotnie z różnym nasileniem. Dziecko usiłuje poprzez skurczoną krtań wciągać powietrze, jednak bezskutecznie. Pojawia się sinica, początkowo warg, potem całego ciała, zimny pot, wyraz trwogi w twarzy dziecka, czasem drgania mięśni twarzy. Wydaje się, że lada chwila nastąpi zgon z uduszenia, lecz na szczycie bezdechu kurcz ustępuje, kilka chrapliwych i piejących wydechów i po pewnym czasie dziecko wraca do siebie, jest tylko wylęknione i zmęczone. Często bezpośrednio po napadzie oddaje dziecko bezwiednie mocz lub stolec. Nie zawsze jednak napad taki kończy się dobrze. Nie-

Energiczne leczenie przeciwkrzywicze, które jest leczeniem zasadniczym, rozpoczynamy nie wcześniej niż po upływie 2—3 dni od napadu tężyczki, kiedy już mamy podstawy do wnioskowania, że nasyciliśmy dostatecznie organizm wapniem, zwłaszcza jeśli potwierdzają to badania laboratoryjne. W czasie całej kuracji przeciwkrzywiczej kontynuujemy podawanie wapnia, lecz w dawkach mniejszych niż podane wyżej. Niektórzy rozpoczynają leczenie tężyczki od natychmiastowego podania witaminy D łącznie ze stosowaniem środków wyżej podanych. Sposób ten jednak wydaje się trochę ryzykowny.

Drgawki uogólnione (rzucawka dziecięca) mogą przybierać różne nasilenie: od drgawek ograniczonych do pewnych grup mięśniowych — do rytmicznie powtarzających się drgawek całego ciała. Dziecko zawsze traci przytomność, źrenice wykazują brak reakcji na światło, gałki oczne są najczęściej skierowane ku górze, nieruchome. Twarz blada, maskowata, ewentualnie występują drgania poszczególnych mięśni twarzy, ciemiączko jest napięte, puls szybki, nieregularny, czasem objawy kurczu krtani. Napad drgawek trwa do kilku minut, czasem jeden następuje bezpośrednio po drugim, najczęściej jednak pojawiają się one zupełnie nie-regularnie. Cięższym i powtarzającym się napadom towarzyszy wysoka gorączka jako wyraz podrażnienia ośrodków termoregulacyjnych. Po napadzie dziecko zwykle zapada w głęboki sen. W czasie napadu może nastąpić zgon z powodu zatrzymania akcji serca, rzadziej z powodu krwawień do mózgu.

Witamina F stanowi mieszaninę niezbędnych dla organizmu nienasyconych kwasów tłuszczowych, a ponieważ jest równocześnie czynnikiem budulcowym, niektórzy nie uznają jej za witaminę i nazywają czynnikiem F. Składa się na nią głównie kwas linolowy, linolenowy i arachi- donowy, przy czym ten ostatni jest najaktywniejszy i jest syntetyzowany w ustroju z kwasu linolowego i linolenowego. Kwasy te występują w smalcu wieprzowym i w olejach roślinnych (lniany, sojowy), natomiast w bardzo małej ilości w maśle, oliwie, mleku, tłuszczu wołowym.

Wymioty bezpośrednio po jedzeniu są najczęściej wynikiem przeładowania żołądka. Zdarzają się one najczęściej u młodszych niemowląt z powodu połykania wraz z pokarmem dużych ilości powietrza i mają charakter łagodny, bez gwałtownego chlustania. Noszą one nazwę ulewania, ponieważ ukazująca się zwykle w kącikach ust treść żołądkowa sprawia wrażenie jakby wylewała się z przepełnionego naczynia.

Reumatyczne zapalenie serca towarzyszy prawie wszystkim przypadkom choroby reumatycznej u dzieci. Lasegue mówi, że reumatyzm kąsa u dzieci serce, a liże stawy. Najczęściej proces zapalny obejmuje wszystkie warstwy serca i mówimy wówczas o pancarditis rheumatica — lub ogranicza się do zapalenia mięśnia sercowego i wsierdzia, a niezwykle rzadko toczy się tylko w obrębie jednej warstwy serca. Wczesny okres zapalenia serca może być łatwo przeoczony. Rozpoczyna się bowiem często skrycie i wolno objawia się w formie pełnego obrazu choroby. Niekiedy początek choroby bywa ostry. Zaczyna się podniesioną temperaturą dała, przyspieszeniem tętna niewspółmiernym do temperatury, bladością, dusznością, dużym osłabieniem i -dolegliwościami w okolicy serca. Sylwetka serca ulega powiększeniu, spostrzeganemu zarówno w obrazie radiologicznym, jak i badaniem opukowym. Czasami wymiary serca ulegają tak znacznemu powiększeniu, że powstaje tzw. serce wole (coi bovinum, ryc. 183). Tony serca są ciche lub głuche,, rytm pracy serca często zaburzony, uderzenie koniuszkowe osłabione. Nad koniuszkiem i rzutem zastawki dwudzielnej wysłuchuje się szmer skurczowy. Rzadko jest on szmerem czynnościowym na skutek zmian sierdzia doprowadzających do względnej niedomykalności zastawki dwudzielnej. Szmer czynnościowy w przebiegu uszkodzenia mięśnia sercowego, w odróżnieniu od takiego samego szmeru organicznego w zapaleniu wsierdzia, słabnie w miarę poprawy czynności serca.

Objawy: bóle głowy, senność, niezborność ruchów, sinica, szerokie źrenice, oddech Cheyne-Stokesa.

Leczenie: usunięcie chorego z atmosfery zatrutej, sztuczne oddychanie, tlen, środki uspokajające, krążeniowe.

Wygląd stolców również pozwala na wyciągnięcie pewnych wniosków rozpoznawczych. Stolec tzw. biegunkowy zawiera dużo wody, śluzu, czasem krwi i posiada najczęściej zabarwienie zielone lub brunatno- zielone. W przypadku nadmiernej ilości białka w pożywieniu stolce mają silny zapach gnilny, są zbite, niekiedy białawe — wskutek zawartości mydeł. Stolce w diecie z przewagą węglowodanów są spienione. Stolec