Procesy nowotworowe kręgosłupa oraz rdzenia kręgowego w odcinku lędźwiowym zawsze połączone są z bólami krzyża. Należy jednakże pamiętać, że występują one głównie u dzieci i młodzieży lub osób starych.
Na przykład kostniak kostninowy (osteoid osteomd) umiejscawia się w luku lub blaszce kręgu i daje silne bóle krzyża. Cechą charakterystyczną jest to, że bóle pojawiają się zazwyczaj nocą i ustępują po zażyciu aspiryny. Wycięcie guza likwiduje dolegliwości.
Naczyniak (haemangioma), rozrastając się zewnątrzoponowo, może uciskać na rdzeń kręgowy i dawać bóle krzyża, podobnie jak rosnący wewnątrzoponowo oponiak (meningioma). Leczenie chirurgiczne zazwyczaj znosi całkowicie dolegliwości. Inne guzy łagodne niszczące rdzeń kręgowy prowadzą do trwałych zaburzeń.
Guzy złośliwe mogą być pierwotne – wychodzące z kośćca lub z tkanki nerwowej oraz wtórne – przerzuty raka piersi, gruczołu krokowego, nerek, płuc i tarczycy.
Z pierwotnych guzów złośliwych najczęściej mamy do czynienia ze szpiczakiem mnogim (zwłaszcza u mężczyn po 40 r.ż.).
Częste umiejscawianie się przerzutów w okolicy lędźwiowo-krzyżowej tłumaczy się obecnością w tej okolicy licznych splotów żylnych. Na uwagę zasługuje fakt, że bóle krzyża znacznie wyprzedzają objawy przerzutu .
Przerzuty raka piersi dają zarówno niszczenie, jak i nowotworzenie kości. Przerzuty raka płuc, tarczycy i nerek mają zazwyczaj osteolityczny charakter i w zaawansowanych stadiach kręgosłup przypomina rzeszoto.
Zasadnicze znaczenie diagnostyczne, odróżniające ostry ból krzyża pochodzenia nowotworowego od bólu spowodowanego tyłoprzemieszczeniem jądra miażdżys- tego, ma pozycja ciała. Położenie chorego do łóżka znosi (lub łagodzi) ból na tle tyłoprzemieszczenia jądra miażdżystego, w przypadku ucisku rdzenia lub korzeni przez proces nowotoworowy pozycja ciała niczego nie zmienia.
Ubytki w zakresie czynności zespoły korzeniowe z reguły nie ma objawów nerwów 50-70% dysfunkcje ogona końskiego 30% przedmiotowych
Poszerzenie kanału rdzeniowego nie ma w guzach złośliwych w obrazie rtg w 30%
Umiejscowienie 4 i 5 segment lędźśrodkowy i górny wiowy segment lędźwiowy – nabłoniaki, i- guz nici koń-cowej (wg Duusa i Keima).
Guzy kanału rdzeniowego mogą być zewnątrzoponowe (np. haemangioma, fibroblastoma), wewnątrzoponowe (np. meningioma) lub też śródrdzeniowe {ependymoma, tumor filum terminale).